Autor Steven Hayes | Źródło
Tłumaczenie Bartosz Kleszcz

Klasyczna analiza funkcjonalna składa się z następujących elementów.

1. Określ za pośrednictwem ogólnego wywiadu potencjalnie istotne cechy danego klienta – jego lub jej zachowanie oraz wewnętrzny i zewnętrzny kontekst, w jakim zachodzi. Celem tego kroku jest po prostu zebrać dane, z których wyłonić się może zaczątek analizy. To, co dokładnie zachodzi w tym punkcie, związane będzie z filozoficznymi i teoretycznymi założeniami (zazwyczaj nie nazwanymi bezpośrednio) przyjmowanymi przez prowadzącego i nieformalnymi przed-sądami na temat danego przypadku. Bazuje też na wstępnych informacjach, wywiadach i tym podobnych.

2. Zorganizuj informacje ujęte w Kroku 1 w ramach wstępnej analizy problemów klienta, ujmując to w języku zasad behawioralnych. Celem tego jest wykrycie istotnych relacji przyczynowych, które mogłyby ulec zmianie. Proces analizy funkcjonalnej opisywano jako lejek (Hawkins, 1979) – otwór jest szeroki, ale następnie się zwęża. Krok 2 w analizie funkcjonalnej, ujmując to zgodnie z tradycją, wiąże się z zawężaniem tego, na czym opiera się wywiad diagnostyczny. Pewne cechy (np. rodzaje zachowania, czynniki motywacyjne, konteksty, w których zachodzi zachowanie) są wstępnie wybierane jako ważniejsze niż inne. Cechy szczególne przypadku są organizowane w kategorie. Zasady przewodzące temu procesowi są behawioralne, w liberalnym znaczeniu tego słowa, ale ze szczególnym naciskiem nie po prostu na zebranie objawów, ale na funkcję obserwowanych zjawisk – co dany czynnik robi lub na co wpływa w dynamicznym systemie.

3. Zbierz dodatkowe informacje, bazując na Kroku 2, i zakończ analizę konceptualną. W miarę tego, jak właściwości danego przypadku zbierają się w spójną całość, zbiera się także dodatkowe informacje ważne dla naszej analizy. Można wybrać lub tworzyć na tym etapie konkretne narzędzia diagnostyczne, aby przeanalizować lepiej konkretne cechy przypadku konceptualizowanego w Kroku 2. W ramach tego procesu analiza może być modyfikowana i doprecyzowana. Prowadzący analizę ma dotrzeć do stabilnej konceptualnej analizy relacji między działaniami klienta a kontekstem, w którym to działanie zachodzi, wejść w posiadanie danych z pomiaru kluczowych elementów tej analizy oraz przygotować procedury dalszego pomiaru, aby na bieżąco śledzić przebieg przypadku.

4. Zaprojektuj interwencję, bazując na Kroku 3. Jedną z czołowych cech oceny behawioralnej jest bliska więź co najmniej na konceptualnym poziomie (a często i empirycznie) między pomiarem a interwencją. Zasady behawioralne są explicite pragmatyczne – analiza znajduje potwierdzenie swej trafności zazwyczaj wtedy, gdy umożliwia przewidywanie i wpływ na trajektorię zachowania. Analiza funkcjonalna zwraca przez to często uwagę na konkretne wydarzenia w życiu klienta, które wprowadziły i/lub podtrzymują będący przedmiotem zainteresowania obu stron problem. Jeśli tymi zdarzeniami da się jakoś manipulować w praktycznym świecie pracy klinicznej, to szczegółowa analiza funkcjonalna często będzie sugerować konkretny rodzaj interwencji. W związku z tym w Kroku 4 projektuje się taki sposób pracy, który będzie logiczną kontynuacją Kroku 3.

5. Przeprowadź interwencję oraz oceń zmiany. Dla większości analityków zachowania pomiar nie jest czymś robionym tylko na początku interwencji, ale czymś trwającym podczas jej przebiegu. W związku z tym analiza funkcjonalna łączyć się z wracaniem raz po raz do określenia postępów klienta.

6. Jeśli efekt pracy jest nie do przyjęcia, wróć do Kroków 2 oraz 3. Jeśli interwencja nie działa, zwykle traktuje się to jako wskazówkę, że sama faza konceptualizacji analizy funkcjonalnej zawiera jakieś wady. W związku z tym porażka w dotarciu do pożądanych zmian prowadzi bezpośrednio do ponownego przyjrzenia się konceptualizacji, albo w postaci drobnych poprawek, albo czasami gruntownego przeformułowania analizy.

ACT i RFT są w pełni kompatybilne z tym podejściem. Wprawdzie RFT dostarcza ogólnej analizy funkcjonalnej zachowań sprawczych związanych z ramowaniem relacyjnym, a ACT ogólnej analizy funkcjonalnej niektórych z efektów ich wpływu, to część problemów klienta może wiązać się także z wpływem bezpośrednich zależności na zachowanie. Te wszystkie elementy trzeba połączyć w jedną pełną analizę funkcjonalną.