Kontakt z naturą jako terapia

Autor Steve Taylor | Źródło
Polska wersja Uczę się ACT

KLUCZOWE PUNKTY

• Duża liczba badań sugeruje, że kontakt z naturą ma właściwości terapeutyczne, co doprowadziło do powstania terminu ekoterapia.
• W Japonii kąpiele leśne są ważnym aspektem medycyny prewencyjnej.
• Kontakt z naturą jest terapeutyczny, ponieważ ma działanie medytacyjne i ponieważ na łonie natury odczuwamy instynktowne poczucie „bycia u siebie”.

W tej chwili na moim uniwersytecie jest „czas oceniania”. Któregoś dnia czułem się zmęczony i oszołomiony po przeczytaniu około 15 000 słów prac studentów. Mój umysł był tak zamroczony, że czułem, jakbym nie był w stanie przeczytać kolejnego słowa. Potrzebowałem przerwy, ale zamiast się położyć, postanowiłem pójść na spacer do lasu.

Spacerowałem przez około godzinę, wpatrując się w drzewa i liście oraz obserwując płynący w dole strumień. Po chwili opuściłem las i wędrowałem przez pola z widokiem na miasto. Był wietrzny dzień, a ja czułem się ożywiony, obserwując długą trawę i kwiaty przechylające się na jedną stronę, oraz chmury nade mną przesuwające się szybko.

Kiedy wróciłem do domu, poczułem się odświeżony. Mój umysł był czysty i świeży, a ja byłem gotowy do dalszego przeglądania prac moich studentów.

Jednym ze sposobów wyjaśnienia tego doświadczenia jest to, co psychologowie Stephen i Rachel Kaplan nazwali teorią przywracania uwagi. Opisuje ona, w jaki sposób kontakt z naturą może uzupełnić nasze zasoby umysłowe, szczególnie po długim czasie spędzonym w stresującym, wysysającym energię środowisku miasta.

Kaplan i Kaplan opisali cztery etapy regeneracji, zaczynając od oczyszczenia umysłu, w którym myśli zaczynają zwalniać i zanikać. Drugim etapem jest regeneracja zmęczenia psychicznego, kiedy odwracamy uwagę i pozwalamy naszej energii psychicznej naładować się. Następnie delikatnie skupiamy naszą uwagę na środowisku naturalnym, co jeszcze bardziej zmniejsza paplaninę naszych umysłów, prawie tak, jakbyśmy medytowali. Wreszcie wkraczamy w etap „refleksji i odnowy”, w którym w pełni się relaksujemy, czujemy psychiczną świeżość i jesteśmy w stanie na nowo zastanowić się nad naszym życiem i naszymi celami.

Inne korzystne aspekty kontaktu z naturą

Przywrócenie uwagi to tylko jeden z korzystnych efektów kontaktu z naturą. Efekty te były szeroko badane w ostatnich latach, co doprowadziło do powstania wyrażenia „ekoterapia”.

Pierwsze systematyczne badania w tej dziedzinie miały miejsce w Japonii, gdzie w latach 80. rząd sfinansował badania nad praktyką „kąpieli leśnych” (shinrin-yoku). Oznacza to po prostu spokojne spacerowanie po lesie, obserwowanie otaczających nas zjawisk przyrodniczych przy jednoczesnym powolnym i głębokim oddychaniu.

Wiele badań wykazało, że praktyka ta przynosi znaczące korzyści psychiczne i fizyczne, takie jak obniżone ciśnienie krwi, niższy poziom kortyzolu, silniejszy układ odpornościowy, lepszy sen oraz lepszą pamięć i koncentrację. W rezultacie shinrin-yoku stało się ważną częścią japońskiego systemu opieki zdrowotnej jako narzędzie medycyny prewencyjnej.

Nowsze badania przeprowadzone poza Japonią wykazały, że nawet formy „lekkiego” kontaktu z naturą mają pozytywne skutki. Wykazano, że zwykłe oglądanie pokazu slajdów z naturalnymi obrazami lub programu telewizyjnego opartego na naturze podnosi nastrój i poziom energii. Pracownicy i uczniowie, którzy mają widok na przyrodę – lub których miejsca pracy obejmują rośliny domowe – mają lepsze samopoczucie, lepszą koncentrację i wydajność pracy.

W 2020 r. naukowcy z University College London przebadali dzieci, które brały udział w zajęciach na świeżym powietrzu w lokalnym rezerwacie przyrody. Okazało się, że dzieci wykazywały lepsze samopoczucie i zdrowie. U dzieci, które mieszkały w środowisku miejskim i miały niewielki kontakt z naturą, pozytywne efekty były szczególnie silne. Istnieją również dowody na to, że kontakt z naturą może złagodzić niektóre objawy ADHD u dzieci.

Dlaczego kontakt z naturą jest tak terapeutyczny?

Powyższe efekty terapeutyczne mają sens, gdy weźmiemy pod uwagę, że do niedawna wszyscy ludzie żyli w stałym, bliskim kontakcie z naturą. Poczucie więzi z naturą jest w nas głęboko zakorzenione. Natura zawsze była naszym domem, więc zawsze czujemy się najbardziej komfortowo, gdy jesteśmy blisko niej. (Biolog E.O. Wilson określił ten pociąg do natury mianem „biofilii”).

I odwrotnie, brak kontaktu z naturą może wywoływać uczucie niepokoju. Możemy cierpieć na to, co autor Richard Louv nazwał „zaburzeniem deficytu natury”. Moim zdaniem skutki deficytu natury nie zostały w pełni docenione przez psychologów i specjalistów medycznych. Uważam, że brak kontaktu z naturą może być istotnym czynnikiem w depresji i innych zaburzeniach psychicznych (w tym ADHD).

Jak sugeruje praktyka kąpieli leśnych, kontakt z naturą przypomina praktykę medytacyjną. Przynosi zatem wiele korzyści związanych z medytacją. Skupia naszą uwagę poza naszym umysłem, dzięki czemu nie rozpamiętujemy już problemów i presji naszego życia. Spowalnia zarówno nasze umysły, jak i ciała, otwierając wewnętrzną przestrzeń, w której możemy się zrelaksować i ponownie połączyć ze sobą.

Rosnąca popularność ekoterapii

W ostatnich latach inne kraje zaczęły podążać za przykładem Japonii, włączając ekoterapię do swoich systemów opieki zdrowotnej. W krajach takich jak Nowa Zelandia i Wielka Brytania – gdzie mieszkam – nierzadko zdarza się, że pracownicy służby zdrowia oferują pacjentom zielone recepty. W Wielkiej Brytanii niektóre praktyki medyczne zalecają działania ochronne, programy ogrodnicze, spacery lub jazdę na rowerze na łonie natury.

W 2020 r. rząd Wielkiej Brytanii ogłosił projekt pilotażowy o wartości 4 milionów funtów (ok. 6 milionów dolarów) w czterech wiejskich lokalizacjach. Pilotaż ma na celu znalezienie najlepszego sposobu na włączenie zielonych zaleceń do życia społeczności i poprawę wyników w zakresie zdrowia psychicznego. W Nowej Zelandii badania wykazały już, że zielona recepta jest jednym z najbardziej opłacalnych sposobów promowania zdrowia.

Dla świadczeniodawców usług zdrowotnych jedną z atrakcji ekoterapii jest to, że jest ona bezpłatna, w przeciwieństwie do drogich sesji terapii rozmową lub leków, takich jak leki przeciwdepresyjne (chociaż firmy farmaceutyczne mogą mieć inne zdanie na ten temat). A dla nas, jednostek, ekoterapia jest przypomnieniem, że istnieje potężne źródło dobrostanu, które jest zawsze pod ręką i łatwo dostępne – dobrostan, który sam w sobie wydaje się całkowicie naturalny, jak ulga i relaks, które odczuwamy po powrocie do domu.